نشست بررسی تطبیقی-تحلیلی توازن نقش خانوادگی و اشتغال زنان  در رویه داخلی و بین المللی برگزار شد

نشست بررسی تطبیقی-تحلیلی توازن نقش خانوادگی و اشتغال زنان در رویه داخلی و بین المللی به شکل وبینار مجازی برگزار شد. در این نشست دکتر هاله حسینی اکبر نژاد کارشناس و پژوهشگر حوزه خانواده و زن بیان داشت: فقدان تعارض کار-خانواده، یا عدم تداخل شدید اشتغال با خانواده (ایفای نقش های خانوادگی)؛ و یا وضعیتی که افراد به طور یکسان درگیر و به همان اندازه از نقش های کاری و خانوادگی احساس رضایت دارند. وی با اشاره به ضرورت و اهمیت  این مباحث اظهار داشت: در دنیای امروز، تعادل بین کار و خانواده در هسته اصلی مسائل مرنبط با توسعه منابع انسانی قرار دارد و با تعهد بیشتر کارکنان، رضایت شغلی و رفتار شهروندی سازمانی مرتبط است وی افزود: این موضوع برای زنان با توجه به افزایش کمی آنها در میان نیروی کار و نیز تمایل و گرایش زنان به انجام امور مراقبتی مانند نگهداری و تربیت از کودکان یا مراقبت از سالمندان و انجام مسئولیت های خانوادگی  از اهمیت ویژه برخوردار است. دکتر هاله حسینی اکبر نژادگفت: از دهه 1970، دولت‌ها سعی کرده‌اند با ارائه سیاست‌های خاص و مزایای جدید، به چالش‌های ناشی از تعارض مسئولیت های شغلی و نقش های خانوادگی ، پاسخ دهند و در این رابطه سازمان بین المللی کار در ضمن برخی مقاوله نامه یا توضیه نامه ها به این مسئله پرداخته است و البته همچنان در دستور کار آن قرار دارد. وی ادامه داد: با بررسی اسناد بین المللی و قوانین داخلی کشورها، سیاست ها و برنامه های توازن کار - خانواده در 4 بخش قابل تقسیم است:سیاست های مرخصی والدین، ترتیبات کاری انعطاف پذیر، آموزش و مراقبت از کودکان و نوآوری های زمان کار. این کارشناس به سیاست های مرخصی والدین پرداخت و گفت:مرخصی زایمان که در طول بارداری و / یا پس از زایمان مرتبط با سلامت و رفاه مادر و نوزاد   به زنان شاغل اختصاص دارد و در قوانین و مقررات در کشورهای دنیا از 3 ماه تا 16 ماه پیش بینی شده است. مطابق بند الف  ماده 17 قانون قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت ، مدت مرخصی زایمان با پرداخت تمام حقوق و فوق­ العاده ­های مرتبط نه ماه تمام است. مرخصی پدری که پس از تولد فرزند تمهید شده است تا پدر بتواند برای حمایت و مراقبت از همسر و فرزند خود در خانه باشد. مطابق ماده 118 لایحه برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1395): کلیه مردان شاغل در قوای سه گانه، بخش های دولتی و عمومی غیردولتی که صاحب فرزند می شوند از 3 روز مرخصی تشویقی برخوردار می گردند. این مرخصی در برخی کشورها خصوصا در اروپا تا 4 ماه هم پیش بینی شده است. وی با اشاره به مهمترین آثار مرخصی والدین شاغل اظهار داشت:بهبود سلامت و کاهش مرگ و میر نوزادان و کودکان در سال های اولیه تولد،بهبود کیفیت و کمیت شیردهی نوزادان ،تحکیم روابط زوجین و سهم مشترک والدین در منافع خانوادگی و سلامت و آرامش روان و حفظ وفاداری کارکنان از مهمترین آثار مرخصی والدین شاغل است. دکتر حسینی اکبرنژاد با برشمردن مصادیق ترتیبات کاری انعطاف پذیر گفت: این مصادیق شامل انعطاف‌پذیری زمان شروع و پایان کار روزانه. کار از خانه (دورکاری)؛ کار پاره وقت و زمان کار متناسب با جدول زمانی مدرسه  بدون از دست دادن حقوق می باشد و مطابق ماده 17 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بند پ ـ اعطای دورکاری به درخواست مادران باردار، حداقل به مدت چهارماه در دوران بارداری در مشاغلی که امکان دورکاری در آنها فراهم است، الزامی است. وی درخصوص آثار تعدیل ساعات کاری برای والدین شاغل بیان داشت: ترغیب مشارکت فعال والدین با فرزندان و مشارکت بیشتر در زندگی شخصی و خانوادگی و دسترسی مطلوب کودکان به والدین از جمله آثار تعدیل ساعات کاری برای والدین شاغل است. مطابق ماده واحده قانون کاهش ساعات کار بانوان شاغل داراي شرایط خاص (1395)، ساعات کار هفتگی برخی بانوان شاغل اعم از رسمی، پیمانی و قراردادي به دلیل معلولیت شدید یا فرزند زیر شش سال تمام یا همسر یا فرزند معلول شدید یا مبتلا به بیماري صعب العلاج از 44 ساعتدر هفته به 36 ساعت تقلیل می یابد. وی تمهید مکان‌های مراقبت از کودکان قبل از رسیدن به سن آموزش اجباری، با عنوان مهد کودک را  شکل دیگری از حمایت از والدین شاغل دارای کودکان خردسال دانست و گفت: در سراسر جهان عدم هماهنگی بین ترتیب مرخصی والدین و دسترسی کودکان به مهدکودک وجود دارد. مطابق ماده 22 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت تبصره۳ـ کلیه دستگاههای مذکور در ماده (۲۹) قانون برنامه ششم توسعه مکلفند با مشارکت بخش خصوصی و یا به صورت خرید خدمات نسبت به تأمین مهدکودک برای نگهداری کودکان مادران شاغل در همان دستگاه اقدام نمایند. اما نگرانی و دغدغه والدین شاغل، با ورود کودکان به مقطع دبستان همچنان ادامه دارد و چالش مراقبت از فرزند در آغاز و پایان روز که والدین به محل کار عزیمت یا به منزل مراجعه می کنند، برای برخی والدین جدی است. در برخی کشورها تعدادی برنامه های مراقبت خارج از ساعات رسمی مدرسه برای حمایت از کودکان و والدین آنها تمهید شده است از جمله:کلوپ های صبحانه،برنامه های تکالیف بعد از مدرسه و مدارس گسترده که می توانند برای مدت قبل و بعد از مدرسه که امکان حضور والدین در آنجا وجود ندارد، مراقبت های تحت نظارت بزرگسالان را ارائه دهند. وی افزود: مراقبت غیررسمی از کودکان توسط خویشاوندان خصوصا پدربزرگ و مادربزرگ ، دوستان، همسایگان و مراکز محلی غیررسمی در سراسر کشورهای در حال توسعه  و بسیاری از کشورهای توسعه یافته رایج است.  برخی تحقیقات نشان داد که در اروپا 34 درصد از مادربزرگ ها تقریباً به صورت هفتگی یا بیشتر از کودک مراقبت می کردند. قوانین کشور استرالیا در این رابطه قابل تامل است که هزینه کامل مراقبت از کودک توسط پدربزرگ یا مادربزرگ را تا 50 ساعت برای هر کودک تحت مراقبت در هر هفته پوشش می دهد و البته در شرایط خاص ممکن است بیش از 50 ساعت در هفته نیز پرداخت شود. دکتر حسینی اکبرنژاد با نقدی بر رویکرد نهادهای بین المللی به نقش مادری و ارزش گذاری کار خانگی زنان بیان داشت: هدف نهادهای بین المللی از تمرکز بر خانه داری و ارزش گذاری کار خانگی زنان، تلاش برای جایگزین نمودن آن با اشتغال تمام وقت و درآمدزا و واگذاری این قبیل امور از جمله نگهداری و تربیت کودکان به موسسات عمومی و خصوصی است، راهكاري كه موجب ناديده گرفتن برخی حقوق کودک از جمله رشد و تربيت در محيط گرم و صمیمی خانواده مي شود و متضمن تامين مصالح عاليه كودك نمي باشد. وی افزود: در واقع راهکارهای توصیه شده توسط نهادهای بین المللی، فقط در رابطه با بانوان شاغل و در جهت تسهیل ایفای مسئولیت های شغلی و نقش های خانوادگی قابل الگوبرداری هست، اما اساسا بنایی ندارد بر ارتقای جایگاه و نقش مادری در مورد بانوان خانه دار که به هر دلیل مایل به اشتغال تمام وقت و درآمدزا نیستند و حتی فراتر از این، نقش های مادری و همسری ذیل مفاهیمی مانند مقابله با کلیشه های جنسیتی مورد نقد قرار دارند که از منظر آموزه های اسلامی مورد پذیرش نیست. دکتر حسینی اکبرنژاد بیان داشت: از منظر تعالیم اسلامی، نقش مادری صرفا جنبه فردی ندارد بلکه فعالیتی جامعه ساز تعریف می شود و مادر زمینه ساز تشکیل جامعه ای متعالی است. پس به دلیل اینکه میدان اثر مادری کل جامعه است، فعالیت اجتماعی محسوب می شود. ارزش گذاری مادی و معنوی كار و فعاليت زنان در خانواده از جمله مراقبت و نگهداري از فرزندان و نيز انجام امور خانوادگي در آموزه های اسلامی مسئله مهمی است که راهکارهای حقوقی و غیرحقوقی برای آن تمهید شده است.