سومین همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی در دانشگاه برگزار شد

سومین همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی روز دوشنبه 6 اسفند ماه در پژوهشکده آینده پژوهی دانشگاه برگزار شد. در این همایش شرکت کنندگان با ارائه مقالات خود، از ابعاد مختلف راهکارهای رسیدن به تمدن نوین اسلامی را بررسی و معرفی کردند. دکتر حاکم قاسمی: برای تمدن سازی و ساخت تمدن نوین اسلامی به اجماع سازی و مشارکت همه ذینفعان نیازمندیم. دکتر حاکم قاسمی رئیس پژوهشکده آینده پژوهی و مسئول کمسیون آینده پژوهی و آینده نگاری هفته علمی تمدن نوین اسلامی در افتتاحیه این همایش گزارشی از فرایند برگزاری همایش و جایگاه آن در ساختار هفته علمی تمدن نوین اسلامی ارائه کرد و گفت: در سومین همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی تمرکز و تاکید بر راهکارها و راهبردها برای ساختن تمدن نوین اسلامی بود. براین اساس در فراخوان دریافت مقالات از علاقمندان درخواست شد مقالات خود را در این زمینه ارسال کنند که از بین مقالات دریافتی 10 مقاله برای ارائه در این همایش انتخاب شد. رئیس پژوهشکده آینده پژوهی با تاکید بر اینکه برای تمدن سازی به اجماع سازی و مشارکت همه ذینفعان نیازمندیم گفت برای تحقق این هدف در برنامه هفته علمی تمدن نوین اسلامی همکاری جمعی دانشگاهها و مراکز پژوهشی سراسر کشور پیش بینی شده است و مسئولیت هر کمسیون از هفت کمسیون دبیرخانه برگزارکننده این هفته، برعهده یکی از دانشگاهها و مراکز پژوهشی است. کمسیون آینده پژوهی و آینده نگاری تمدن نوین اسلامی نیز با پیشنهاد پژوهشکده آینده پژوهی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) ایجاد شده و مسئولیت آن با این پژوهشکده است. دکتر قاسمی با اشاره به قرابت زمانی برگزاری همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی با صدور بیانیه گام دوم مقام معظم رهبری که در آن بر تلاش برای تمدن سازی و ایجاد تمدن نوین اسلامی تاکید شده است، پیش بینی کرد مشارکت مراکز علمی و پژوهشی در برنامه های آتی هفته علمی تمدن نوین اسلامی بیشتر شود. ایشان برنامه پژوهشکده آینده پژوهی برای ارتقا سطح چهارمین همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی را یادآورشد و از همه اساتید و پژوهشگران دعوت کرد در این فعالیت علمی مشارکت موثر داشته باشند.  حجت السلام و المسلمین زارعی: بیانیه گام دوم مقام معظم رهبری افق های روشنی را در راه حصول به تمدن نوین اسلامی می گشاید و زمینه های رسیدن به این هدف را فراهم می آورد. دومین سخنران همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی حجت السلام و المسلمین زارعی مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) بود که سخنرانی خود را با عنوان راهکارهای دستیابی به تمدن اسلامی از منظر آیات و روایات ارائه کردند. حجت السلام و المسلمین زارعی با اشاره به بیانیه گام دوم مقام معظم رهبری، گفتند: این بیانیه ارزشمند می تواند افق های روشنی را در راه حصول به تمدن نوین اسلامی بگشاید و زمینه های رسیدن به این هدف را فراهم آورد. مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) گفتند: آیات قرآن کریم و روایات ائمه معصومین آیینه تمام عیار ابعاد زندگی بشر بوده و جهان بینی قرآن کریم تمامی مشخصات و عناصر تمدن اسلامی را بیان کرده است. از این رو توجه به نقش این عناصر در گذار و رسیدن به تمدن نوین اسلامی مهم بوده و باید در دستور کار قرار گیرد. حجت السلام و المسلمین زارعی عناصر تمدن ساز از منظر قرآن را بطور خلاصه معرفی و گفت دین باوری و خدا  محوری؛ یکی از این عناصر است و ایمان و خدا باوری بنیاد و اساس تمدن اسلامی را تشکیل می دهد. علم و دانش؛ عنصر دیگر است که با استناد و استباط از آیات و روایات در می یابیم علم و دانش در تکوین و اعتلای تمدن اسلامی بسیار اهمیت دارد. مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) دیگر عناصر اصلی تمدن ساز را از نگاه قرآن و روایات خرد ورزی، دوری از ضلالت  و گمراهی، هدایت گری، عدالت اجتماعی، مدیریت سالم، تلاش و مجاهدت، امنیت و وحدت، اقتدار نظامی، امید و اعتماد به نفس، تقوا محوری و شفاف سازی، امر به معروف و نهی از منکر، تاکید بر بصیرت و آگاهی، مسئولیت پذیری و عمل به دانسته ها و آموزش حقایق معرفی کردند.  دکتر روح اله بیات: یکی از پیشران های تحقق آرمان شهر اقتصادی و اجتماعی را پرورش نیروی خلاق است. دکتر روح اله بیات معاون امور بین المللی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) دیگر سخنران همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی بودند که مقاله خود را با عنوان آینده پژوهی شکل گیری آرمان شهر اقتصادی و اجتماعی در تمدن نوین اسلامی ارائه کردند. معاون امور بین المللی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) در سخنان خود به مفهوم آرمان شهر یا شهر مطلوب به عنوان اینده مطلوب که تلاش می کنیم به آن برسیم اشاره و ضمن بیان تاریخچه این مفهوم و جایگاه آن در آینده پژوهی، گفتند این مفهوم ریشه ای تاریخی و کهن در اندیشه ها دارد. چنانکه در یونان باستان افلاطون مفهوم مدینه فاضله را مطرح کرد که همان مفهوم آرمان شهر است. دکتر بیات گفت آرمان شهر در قرن معاصر در قالب دولت رفاه مطرح شد و شکل گرفت که به عنوان یک مدینه فاضله نقدهای اساسی بر آن وارد است. ایشان تاکید کرد برای ساختن تمدن نوین اسلامی باید مدینه فاضله و آرمان شهر اقتصادی و اجتماعی در تمدن نوین اسلامی به درستی و با دقت و شفافیت با توجه به معیارها، ارزشها و هنجارهای اسلامی تعریف و تعیین شود، آنگاه همه نیروها برای ساختن آن بکار گرفته شود. دکتر بیات با تاکید منابع انسانی و اهمیت آن در تمدن سازی، یکی از پیشران های تحقق آرمان شهر اقتصادی و اجتماعی در تمدن نوین اسلامی را پرورش نیروی خلاق معرفی کردند.  دکتر عادلفر: شناخت آینده بدون شناخت گذشته مقدور و میسر نیست و برای ایجاد تمدنی در آینده باید گذشته آن را به خوبی شناخت. دکتر عادلفر دانشیار گروه تاریخ و رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) مقاله خود را با عنوان بررسی دید گاه باز تولید و نوسازی تمدن اسلامی در ایران ( گذشته، حال، آینده ) ارائه کردند. دکتر عادل فر با استناد به کتاب تاریخ تمدن ویل دورانت، مشرق زمین را گهواره تمدن خواند و عوامل و فاکتور هایی همچون باورها، و ایدیولوژی ها را در ساختن تمدن در گذشته و حال بسیار مهم دانست و با تاکید به نقش دانشگاه ها و حوزه ها نقش آنها را در تمدن سازی اساسی معرفی کرد. ایشان آینده نگری را با گذشته و تاریخ مرتبط دانستند و گفتند شناخت آینده بدون شناخت گذشته مقدور و میسر نیست. بنابر این برای ایجاد تمدنی در آینده باید گذشته آن را نیز به خوبی شناخت. دکتر عادل فر در تعریف تمدن نوین گفتند آنچه به عنوان نوین شکل می گیرد به یکباره اتفاق نمی افتد بلکه به مرور زمان و برپایه تجربیات گذشته شکل می گیرد. از این جهت وی تمدن سازی را فرایندی انباشتی معرفی کرد که از گذشته شروع شده است. دکتر عادلفر به تعامل بین تمدن ها اشاره کرد و گفت تمدن در یک سرزمین محصور نمی ماند و تعامل بین تمدنها و جوامع انسانی بر قرار می شود. از این جهت تمدن غرب را نمی توان تنها متعلق به غربیها تلقی کرد زیرا آنها اجزایی از تمدن را از دیگر تمدنها ازجمله از تمدن اسلامی گرفته اند. دکتر عادلفر گفت جغرافیا هم یکی از عوامل تمدن ساز است. بنابر این هر جغرافیایی، با توجه به شرایط خاص خود، تمدن خاص خود را ایجاد می کند اما با تعامل با دیگر تمدنها از آنها نیز تاثیراتی می پذیرد.  دکتر بهنام سرخیل: ساخت تمدن نوین اسلامی در چارچوب همگرایی و وحدت اسلامی در جهان اسلام امکان پذیر است. دکتر بهنام سرخیل سخنران دیگر همایش بود که مقاله خود را با عنوان هویت دینی و آینده همگرایی در جهان اسلام ارائه کردند و گفتند: آینده جهان اسلام باید بر مبنای وحدت و انسجام اسلامی شکل گیرد. وی گفت وقتی از تمدن نوین اسلامی صحبت می شود دستیابی به آن در چارچوب وحدت اسلامی امکان پذیر است. ایشان ضمن اشاره به مفهوم هویت دینی در پاسخ به این سوال که چه راهکارهایی برای تقویت اثر بخشی هویت دینی در هندسه تعاملاتی آینده جهان اسلام قابل طراحی است؟ چهار عامل اساسی عقلانیت ارتباطی وکنش های جمعی ، زیست جهان، فراملی گرایی و هویت فردی و جمعی را مطرح کردند. دکتر سرخیل ضمن ارائه موانع وچالش های همگرایی در جهان اسلام از جمله تعارض میان وفاداری های ملی و دینی، افراط گرایی دینی و عدم شکل دهی به زیست جهان مشترک اسلامی، هویت سازی حداقل گرا و بی اعتنایی به وجوه اجتماعی دین در هویت سازی جمعی را مورد بحث قرار داد و به ارائه راهکار وپیشنهاداتی در زمینه اجتماع سازی، و برجسته سازی همکاری های میدانی پرداختند.  دکتر عین اله کشاورز ترک: از نظر امام و مقام معظم رهبری معنویت گرایی، تفکر و اندیشه، بصیرت و فهم صحیح، وحدت، توجه به اقتدار و استقلال از عوامل شکل دهنده آینده هستند. دکتر عین اله کشاورز ترک سخنران بعدی همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی بود که مقاله خود را با عنوان روند ها و پیشرانهای آینده تمدن نوین اسلامی با تأکید برآراء و نظرات امام خمینی(ره) و مقام رهبری ارائه کردند. دکتر کشاورز به عوامل شکل دهنده آینده از منظر امام خمینی و مقام معظم رهبری اشاره کردند و از جمله این عوامل را معنویت گرایی، تفکر و اندیشه، بصیرت و فهم صحیح، وحدت، توجه به اقتدار و استقلال انقلاب اسلامی معرفی کردند. دکتر کشاورز روند های اساسی در شکل دهی به آینده را در اندیشه امام و مقام معظم رهبری گسترش ایمان ومعنویت، امنیت پایدار، علم و فناوری، عوامل فرهنگی و اجتماعی، و دشمن شناسی معرفی کردند. وی پیشران های کلیدی در حوزه همگرایی یا واگرایی در جهان اسلام را رابطه دین و سیاست، مداخلات سیاسی در تصمیم سازی در حوزه فرهنگی، روابط بین الدول اسلامی، مشارکت و حضور مردم، بحران هویت و میل به پیشرفت دانستند و بر اساس آنها به معرفی سه سناریوی محتمل در این حوزه پرداختند که عبارت بودند از: سناریوی پیوند با غرب(در مقابل انزوا گرایی و جدایی از غرب)، سناریوی افول تمدنی، و سناریوی روشنی آینده (احیا). دکتر کشاورز سناریوی روشنی آینده را سناریوی مطلوب معرفی کردند که باید در جهت ساخت آن اقدام شود.  دکتر تقی پارسا مهر: تحقق یک تمدن نوین با پایداری و تاب آوری در مقابل عدم قطعیت های پیش رو میسر می شود. دکتر تقی پارسا مهر سخنران بعدی همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی بود. دکتر پارسامهر مقاله خود را با عنوان گذار به تمدن نوین اسلامی از طریق تاب آوری جامعه ایرانی در مقابل عدم قطعیت های آینده ارائه کردند. در این مقاله دکتر پارسا با اشاره به مفهوم تکوینی بودن تمدن گفتند تحقق یک تمدن نوین جز با پایداری و تاب آوری در مقابل عدم قطعیت های پیش رو میسر نمی شود. وی با تحلیلی از روندها و عوامل تاثیر گذار بر آینده گفتند ما و جامعه ما با عدم قطعیت های اساسی و فراوانی در آینده مواجه است. آنچه می تواند رسیدن به تمدن نوین اسلامی را امکان پذیر سازد غلبه بر این عدم قطعیت هاست. دکتر پارسامهر با نگاهی به مفهوم جامعه پایدار، انطباق پذیری و تاب آوری را دو راهکار برای غلبه بر عدم قطعیت ها و آثار مخرب آنها دانستند و به تبیین رابطه تاب آوری و تمدن سازی پرداختند . ایشان عوامل کاهنده و افزایش دهند تاب آوری در جامعه ما را در چهار حوزه و زیر ساخت انرژی، توسعه شهری، حمل و نقل، و اکوسیستم مورد بحث قرار دادند و گفتند باید بکوشیم در زیرساختها تاب آوری را افزایش دهیم تا بتوانیم با گذر از شرایط ناشی از عدم قطعیت ها تمدن نوین اسلامی را ایجاد کنیم.  دکتر کریم تفضلی : فرهنگ جوامع مهمترین عامل زمینه ساز ظهور یک تمدن است. دکتر کریم تفضلی سخنران بعدی همایش بود که در مقاله خود با عنوان مدل رنسانس اسلامی قرن چهارم هجری نقشه راهی برای شکل دادن به تمدن نوین اسلامی کوشید با الگو گرفتن از تاریخ نقشه راهی برای آینده ارائه نماید. دکتر تفضلی در مقاله خود با این فرض که آنچه در گذشته ایجاد شده در آینده نیز امکان ایجاد آن وجود دارد، ضمن اشاره به عوامل زمینه ساز ظهور یک تمدن، فرهنگ جوامع را مهمترین عامل معرفی کرد. دکتر تفضلی ویژگی های تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری را در ذیل سه عنوان تمدن مسلمین، فضای باز فرهنگی، و رشد اقتصادی معرفی و تبیین کرد. ایشان موانع و چالش های شکل دهی به یک تمدن در آینده را ناکارآمدی، تقابل جناح های سیاسی مختلف، فقدان استراتژی فرهنگی، وجود تنازعات داخلی، و عدم وجود تعاملات معرفی کردند و گفتند یکی از راهکارها برای شکل دادن تمدن نوین اسلامی این است که برای از بین بردن این موانع تلاش کنیم و بکوشیم آنها را از سر راه برداریم.  دکتر حاکم قاسمی: فناوریهای نوظهور با به چالش کشیدن مبانی فکری و اعتقادی تمدنها و شکل دادن بعد مادی آنها، می توانند ساخت آینده تمدنی را تحت تاثیر قرار دهند. دکتر حاکم قاسمی آخرین سخنران همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی بود که مقاله خود را با عنوان فناوری های نو ظهور؛ پیشران تمدن نوین اسلامی ارائه کرد. دکتر قاسمی با اشاره به اینکه برای ساخت تمدنی در آینده باید پیشرانهای اساسی و تمدن ساز را شناخت گفت فناوری های نو ظهور عامل اساسی در شکل دهی به تمدن آینده هستند. دکتر قاسمی با اشاره ای به مراحل آینده نگاری برای ساخت تمدن نوین اسلامی، شناخت وضع موجود، شناسایی وضعیتهای بدیل و احتمالی پیش رو، ترسیم بدیل مرجح و مطلوب، و شناسایی راهکارها و طراحی راهبرد و نقشه راه برای رسیدن به آینده مطلوب را از مهمترین مراحل آینده نگاری معرفی کردند و گفتند: اگر تمدن نوین اسلامی را به عنوان آینده مطلوب تصور کنیم ابتدا باید وضع موجود آن را ترسیم کنیم، آنگاه با توجه به رقابتهای تمدنی آینده محتمل آن را معرفی کنیم، سپس وضع مطلوب خود را بصورت شفاف و جذاب ترسیم کنیم و آنگاه راهبرها و نقشه راه برای رسیدن به آن را طراحی نمائیم. دکتر قاسمی گفتند در شناخت احتمالات آینده و در طراحی راهبردها شناسایی پیشران ها اهمیت اساسی دارد زیرا این پیشرانها هستند که همه حوزه ها را تحت تاثیر قرار می دهند و آینده را می سازند. وی با اشاره به نقش فناوریها در به چالش کشیدن بعد معنوی تمدنها و شکل دادن به بعد مادی آنها، شناسایی فناوریهای نوظهور را که می توانند آینده را تحت تاثیر قرار دهند حیاتی معرفی کردند. دکتر قاسمی با اشاره به دسته بندیهای مختلف از فناوریها گفتند من با دسته بندی فناوریها در شش دسته شامل: 1-فناوری قبل از تولد( ایده)، 2-فناوری بعد از تولد( نو رسیده)، 3-فناوری های نوین، 4-فناوری های در اوج، 5-فناوری های مسن و 6-فناوری های بازنشته، سه دسته اول را جزء فناوریهای نوظهور می دانم و معتقدم باید با استفاده از روشهای آینده پژوهی آنها و تاثیراتشان را به خوبی شناسایی کنیم و بر اساس این شناخت در مسیر ساخت تمدن نوین اسلامی به خدمت بگیریم.