گزارش نشست آینده پژوهی و پاسخ گویی اجتماعی دانشگاه 2
دکتر بهنام سرخیل مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه بین المللی امام خمینی در نشست آینده‌پژوهی و پاسخگویی اجتماعی دانشگاه که روز چهارشنبه ۲۶ آبان ۱۴۰۰ با همکاری دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) و دانشگاه سوره برگزار شد گفت:در مباحث آینده پژوهی رشد و توسعه، مدلها و سناریوهای مختلفی وجود دارد که وجه اشتراک در همگی آنها، توجه به علم و نهادهای تولید علم به ویژه دانشگاه است.
مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه بین المللی امام خمینی با اشاره به نقش دانشگاه و دانشگاهیان در تحولات گفت: دانشگاهیان(اساتید، دانشجویان، پژوهشگران و...) بخش بسیار مهمی از بدنه اصلی جامعه را ساخته و می توانند به منزله یکی از پیشرانهای اصلی و موتور محرکه در ابعاد کلان اجتماعی قرار گیرند. دانشگاه با بهره مندی از عنصر علم و آگاهی در جایگاه یکی از مراکز اصلی تولید دانش، برخوردار از نیروی انسانی متخصص و اهل پژوهش، محل حضور جوانان و تربیت نسل کارگزاران آتی، عامل بسیار موثری در شکل دهی، جهت دهی و نهایتا تحول آفرینی در اجتماع محسوب می شود.
دکتر سرخیل با تاکید بر ضرورت برنامه ریزی برای مدیریت تحولات گفت: برنامه ریزی اصولی جهت استفاده از ظرفیتهای این نهاد مهم موجب از بین رفتن کژکارکردهای حوزه علم و پژوهش و موانع بازدارنده نظیر برداشتهای مبتنی بر سطحی نگری، باورهای بی پایه، ناامیدی و دلسردی و انواع مولفه های موجد گسست های اجتماعی شده و جامعه را به سوی خودباوری، خود اتکایی، افزایش تعهدی اجتماعی، نظارتهای آگاهانه و هوشمندانه در چارچوب نقادی کارشناسانه جهت توسعه و پیشرفت رهنمون می شود. یکی از آسیبهای اساسی دانشگاه دور شدن از نیازها و مطالبات جامعه و نادیده گرفتن مساله محوری در رفع چالشهای کشور در موضوعاتی همچون سرمایه اجتماعی، بهینه سازی و بیشینه سازی کارایی ها و ... است. در چنین وضعیتی دانشگاه علاوه بر اینکه از مرجعیت علمی که یکی از کارویژه های حیاتی آن می باشد دور خواهد شد، بلکه خود به یکی از مسائل بحران ساز تبدیل شده و معضلاتی مانند مهاجرت نخبگان، بیکاری دانش آموختگان، هزینه بر شدن و عدم تامین منابع مالی را در پی خواهد داشت.
مدیرگروه علوم سیاسی دانشگاه بین المللی امام خمینی بی توجهی به ظرفیت های دانشگاه را یک آسیب برشمرد و گفت: بی توجهی و غفلت از ظرفیتهای دانشگاه (نظیر ضعف برنامه ریزی راهبردی و عدم تعهد جامع نگر از سوی دستگاه حکمرانی) نه تنها باعث تضعیف روند توسعه علمی خواهد بود بلکه به لایه های مختلف جامعه تسری یافته و آسیبهای جدی به دنبال خواهد داشت. وی تاکید کرد گسترش نگاههای بلندمدت و اصولی به حوزه علم و پژوهش و اتخاذ سازو کارهای هوشمندانه جهت کاربردی سازی یافتههای دانشگاهی و از سوی دیگر تقویت احساس وظیفه و دغدغه مندی نخبگان نسبت به پیشرفت جامعه سبب ایفای نقش بهینه دانشگاه در ترسیم افق جهانی علم و دانش خواهد بود. دانشگاه مساله محور و دغدغه مند محور تحول آفرینی و توسعه خواهد بود.
سخنران دیگر نشست آینده پژوهی و پاسخ گویی اجتماعی دانشگاه دکتر محمد حسینی مقدم عضو هیات علمی گروه مطالعات آینده نگر موسسه مطالعات فرهنگی اجتماعی بود.
دکتر حسینی مقدم سخنرانی خود را با عنوان «روندهای جهانی علم و فناوری و مروری بر تحولات دانشگاه در ایران» ارائه کرد و گفت: در حوزه علم و مسئولیت پذیری باید به دو محور یعنی فهم سنتهای تاریخی حاکم بر علم(راستی، درستی، اعتماد، دقت و حرمت دستاوردهای فکری) و کج کارکردها و سوء رفتارها در علم(تقلبات، تحریفات، خطاها در تحلیل، ثبت و ضبط اطلاعات) توجه شود. در بررسی تجارب جهانی در USR می توان گفت آموزش عالی و مسئولیت پذیری اجتماعی از چندین سنت اصلی برخوردار است. سنت انگلیسی بر ارایه آموزشهای اصیل و تخصصی تاکید دارد. سنت آلمانی انجام پژوهشهای اصیل را در دستور کار دارد و سنت آمریکایی بر موقعیتهای یادگیری توجه ویژه ای دارد. در این جهت گزارش برانتلند بر دو محور توسعه پایدار(برطرف کردن نیازهای امروز بدون قربانی کردن) و توان نسلهای آینده برای رفع نیازشان تمرکز دارد.
دکتر حسینی مقدم با اشاره به آینده پژوهی دانشگاه گفت: وندل بل(اندیشمند برجسته حوزه آینده پژوهی و نویسنده کتاب مبانی آینده پژوهی) عاملیت انسان در شناخت آینده و پاسخ گو بودن را حائز اهمیت می داند و ریچارد اسلاتر آینده پژوهی را راهی برای جستجوی معنا میداند. وی گفت کار ویژه های آینده پژوهی شامل تصویرسازی از آینده(بحران گم گشتگی، بحران هویت)، شناسایی تغییرات، ایجاد آمادگی برای رویارویی با تغییر، بیم دادن درباره آینده، امید بخشیدن در مورد آینده، مشارکت پذیر ساختن شکل دهی به آینده، مهیا ساختن زمینه گذار از وضع موجود و دستیابی به وضع مطلوب است.
عضو هیات علمی گروه مطالعات آینده نگر موسسه مطالعات فرهنگی اجتماعی با اشاره به نقش دانشگاه و دانشگاهیان در مسائل اجتماعی و رفع آنها به نمونه های تجربی در کشورهای جهان اشاره کرد و گفت: کشورهایی مانند آمریکا استفاده زیادی از کمکهای دانشجویان بین المللی به اقتصاد کشورشان می گیرند.(دانشجویان بین المللی در سال2015 حدود 8/35 میلیارد دلار به اقتصاد کشور آمریکا کمک کردند.) از سال 2000 تا کنون 40درصد جوایز نوبل در حوزه های شیمی فیزیک و پزشکی به محققان بین المللی اعطا شده است. وی گفت اولویتهای جذب دانش آموختگان نزد کارفرمایان شامل مواردی نظیر قابل اعتماد بودن، مودب، تسلط به چند زبان، پذیرنده تفاوتهای فرهنگی،توانایی تعامل با دیگران، پذیرش ایده های جدید و یادگیری مداوم است.
دکتر حسینی مقدم گفت: گسترش رویکرد توسعه ای به علم موجب انقلاب در داده ها، افزایش مشارکت پذیری، و نقش شهروندان در توسعه علم است. علم ، فن آفرینی و آموزش عالی با تحولات جدی در حوزه هایی مانند شکل گیری درگاه های نوین بین المللی، مشارکت پذیر شدن نظام حکمرانی، امنیت شهروندان و پیر شدن جوامع مواجه است که می تواند تحولی گسترده در دانشگاهها و نقش آنها ایجاد کند.
