همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی در دانشگاه برگزار شد

در آغاز همایش  حجت السلام والمسلمین عابدینی با بیان این موضوع که رسالت انسان در این دنیا رسیدن به حیات طیبه می باشد با اشاره به (آیه 18 سوره عمران) که درکنار فرشتگان و خدا باشید معرفت متعالی را پیدا خواهید کرد بیان داشت:  از بستر ایمان برای رسیدن به حیات طیبه استفاده کنید و دستورات خدا و رسولش را اجابت کنید از جمله اینکه عبادت کنید ، کارهای شایسته کنیدو  دستگیری از درماندگان داشته باشید. وی بحث حریت و آزادگی را مرتبط دانسته و بیان داشت: انسان باید درپیشگاه یک نفر ان هم خدای متعال باید سر تسلیم فرود آورد و بندگی خدا مساوی با حریت و آزادگی است. حجت السلام والمسلمین عابدینی سومین معیاری که مطرح نمود معیار حمایت ازمستضعفین است و اظهار داشت: مراد از مستضعفین همان هایی که به آن ها ظلم شده است. وی با بیان این موضوع که تمدن نوین اسلامی نباید طوری تلقی شود که چند دین داریم بلکه در نزد خداوند متعال فقط یک دین است و ما فقط یک دین داریم، مایک تمدن داریم که همان تمدن اسلامی است و هر آن کس که از این دین ابراهیمی فاصله بگیرد دارای سفاهت است عقل هیچ وقت دین را طرد نمی کند خدا برای ما دو نوع حجت دارد حجت عقل و حجت شرع و هر آن کس که دین ابراهیمی را پس می زند پس او از نعمت عقل نیز محروم است. در آخر ایشان با اشاره به این موضوع که تمدن الهی تمدنی قرآنی و اسلامی است و در کنار رود جاری قرآن و معارف انبیا و ائمه این تمدن شکل گرفته است سخن خود را به پایان برد. در ادامه پنل اول همایش با ریاست آقای دکتر روح اله بیات برگزار و سخنرانان آقایان دکتر محمدرضا دهشیری دانشیار دانشکده روابط بین الملل وزارت علوم و دکتر محمد قلی میناوند استادیار دانشکده صدا و سیما و دکترمحمد علی شفیعا” عضو هیأت علمی و دانشیار دانشکده‌های مهندسی صنایع و مهندسی پیشرفت دانشگاه علم و صنعت ایران به ارائه سخنرانی پرداختند . آقای دکتر دهشیری دانشیار دانشکده روابط بین الملل وزارت علوم با بیان این موضوع که آینده پژوهی پیشران های جهانی، شناخت روندهای میان کنش در عرصه بین المللی و ترسیم فضای حاکم بر آینده روابط فرهنگی بین المللی چارچوبی مناسب  برای ارایه تفسیری معقول از آینده درخشان است بیان داشت:  در عین حال تحول پذیری تمدن نوین اسلامی پس از واکاوی سناریوهای پیش رو فراهم می آورد. در زمره زمینه ها و کلان روندهای تاثیرگذار بر نقش آفرینی تمدن نوین اسلامی در نظام جهانی می توان به نیروهای متخالف در حال شکل گیری در آینده نظام فرهنگی بین المللی از جمله: جهان گرایی در برابر ملی گرایی ( عام گرایی در برابر خاص گرایی )، همگرایی در برابر واگرایی ( یکپارچگی در برابر گسست)، جهانشمول گرایی در برابر منطقه گرایی ( جهانی شدن از بالا در برابر جهانی شدن از پایین)، یکجانبه گرایی در برابر چند جانبه گرایی ( نظم امریکایی در برابر نظم داووسی) ، سکولاریسم در برابر دین گرایی ( لیبرالیسم در برابر اسلام سیاسی)، جهان قطبی محور در برابر جهان پسا قطبی مبتنی بر بعدیت (جهان تک-چند قطبی مبتنی بر اهمیت قطب های قدرت در برابر جهان چند ضلعی، چند وجهی، چند تمدنی و شبکه ای) و سرانجام جهان واقعی در برابر جهان مجازی یا فرا واقعی اشاره کرد. أکتر دهشیری ضمن بررسی و تبیین جریانات فرهنگی-تمدنی در آینده نظام بین‌الملل، بر این اعتقاد داشتند که با توجه به اینکه آینده روندهای فرهنگی جهانی به سمت برآیندی سنتز گونه از دیالکتیک جریان های به ظاهر متخالف در عین شکل گیری فرایند های از پایین به بالا علاوه بر فرایندهای از بالا به پایین و حتی اهمیت یافتن فرایند های افقی در تعامل بازیگران روابط بین ­الملل با اهتمام به پیوند ساختارها و فرآیندها و با توجه به نقش آفرینی بازیگران فروملی و فراملی در کنار بازیگران ملی به پیش می رود تمدن نوین اسلامی توانایی ایفای نقش بالنده را در نظام بین الملل در حال تغییر و شکل دهی به هندسه قدرت جهانی داراست. دکتردهشیری با بیان این موضوع که با توجه به شرایط متحول، پویا و انتقالی نظام بین الملل که با روندهای پیچیدگی، در هم تنیدگی ، شفافیت و آسیب پذیری همراه است تمدن نوین اسلامی قابلیت آن را دارد که به نقش آفرینی فزاینده در آینده روندهای فرهنگی- تمدنی جهانی مبادرت ورزد و به بازیگری تاثیرگذار بر نظام تصمیم گیری جهانی تبدیل شود. سخن خود را به پایان رساندند. در ادامه برگزاری پنل، دکتر محمد قلی میناوند استادیار دانشکده صدا و سیما با اشاره به این موضوع که تحقق تمدن نوین اسلامی بی تردید متضمن وجود روندی ثابت و درازمدت از توسعۀ همه ­جانبه است که در ادبیات جامعه شناسی توسعۀ پایدار می باشد. یکی از راه‌های نیل به توسعۀ پایدار با هدف ساختن تمدن نوین اسلامی، توانمندسازی مردم و شهروندان است. ایشان با بیان این موضوع که تلاشی برای تبیین مفهوم تمدن اسلامی و ارتباط آن با مقولۀ سواد رسانه ­ای به معنای درک مفاهیم و سیاست‌های حاکم بر رسانه‌ها و روش استفادۀ مناسب و منتقدانه از آنهاست. دکتر میناوند با طرح این سؤال که توسعۀ تمدن اسلامی چرا و چگونه به تعمیم و گسترش سواد رسانه­ای نیازمند است، مزایای وجود سواد رسانه‌ای را در جامعه مطرح نموده و نقش و تأثیر سواد رسانه ­ای را در ساختن تمدن اسلامی تبیین کرد و با بیان این نوضوع که توجه ویژه به سواد رسانه ­ای جزء ضروری و اجتناب ­ناپذیر زندگی در جوامع اسلامی است و آموزش و تعمیم سواد رسانه ­ای لازمۀ توسعۀ فرهنگ و تمدن­ سازی است. دکتر محمدعلی شفیعا دانشیار صنعت و معدن در ادامه برگزاری پنل اول همایش با اشاره به این که انقلاب اسلامی ایران را می‌توان یکی از تأثیرگذارترین پدیده‌های سیاسی و جنبش‌های دموکراتیک جهان به شمار آو‌رداظهار داشت: چون این انقلاب تحت تأثیر تقویت مفاهیم شناختی موثر در ذهن انقلابیون شکل گرفت، وقوع آن در ایران توسط هیچ‌یک از پژوهشگران سیاسی و سازمان‌های اطلاعاتی وقت جهان پیش‌بینی نشده بود. وی افزود:انتظارات، خواسته‌ها، اصول و اهداف مختلفی را می‌توان برای انقلاب اسلامی ایران متصور بود. آنان از منابع مختلفی و از تصورات و شهود ذی‌نفعان این مهم شامل رهبر یا رهبران، گروه‌ها و احزاب اصلی و قاطبه انقلابیون قابل دستیابی است. و یهمچنین بیان کرد:  در این راستا ابزار برنامه‌ریزی سناریوی مبتنی بر نقشه‌های شناختی برای کشف آینده این تمدن  باید مورد استفاده قرار بگیرد. و ی خاطر نشان شد که ابتدا موضوعات و مسایل اصلی مرتبط با تمدن نوین اسلامی در قالب مفاهیم اثرگذار و با استفاده از استعاره‌های زبانی خبرگان تحقیق و تحلیل محتوای متون شناسایی شده و سپس ارتباطات و اتصالات فی‌مابین آنان مدل‌سازی شده‌اند. وی افزود: در نهایت، سناریوهای پیش‌روی آینده تمدن نوین اسلامی با استفاده از فنون شبیه‌سازی فازی شناسایی و کشف شده‌اند. استفاده از نقشه‌های شناختی فازی برای آینده‌نگاری تحقق تمدن نوین اسلامی امکان آن را فراهم می‌آورد تا سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیرندگان با استنتاج آن تصمیمات مختلف خود را تجزیه و تحلیل نمایند. از آن‌جا که در این تحقیق از تسخیر مدل‌های ذهنی خبرگان مختلف و ترکیب آن‌ها استفاده شده است. دکتر بیات دانشیار دانشگاه  درپایان پنل اول همایش با بیان این موضوع که نمود ها و ویژگی های مادی و معنوی هر تمدن بشری را می توان در رفتارها و روابط اقتصادی جامعه مشاهده نمود اظهار داشت:نحوه و نوع روابط اقتصادی بین واحدهای اقتصادی موضوع اقتصاد سیاسی است. در یک تفکر سرمایه داری کلاسیک اقنصاد سیاسی روابط اقتصادی حاکم بر جامعه در چارچوب مکانیسم بازار تعریف و بسط داده می شود و گرچه در یک تفکر کینری دولت جایگاه خاصی پیدا می کند لیکن بازار به عنوان رکن اصلی اقتصاد سیاسی نظام سرمایه داری پیوند دهنده واحد های اقتصادی بوده و تنظیم کننده روابط اقتصادی بین آنها باقی می ماند بر این اساس مشکل این نظام اقتصادی در تخصیص های ناکارا و داشتن نوسانات و عدم تعادل های ذاتی مبتی بر مکانیسم بازار بر طرف نشده و نتیجه آن بصورت گسترش فاصله های طبقاتی و بحران های عظیم اقتصادی واجتماعی خود را نمایان می سازد. در تفکرات مارکسیستی حل این معضل را به حذف بازار منوط می کنند که ترتیبات این اقتصاد سیاسی خود به وجود آورنده معضلات بیشماری بوده. لذا جامعه بشری به دنبال حاکمیت یک اقتصاد سیاسی نوینی می باشند که متعادل و متعالی باشد با درک این موضوع که آینده پژوهی در پی ورود به آینده مطلوب و متعالی است اقتصاد سیاسی حاکم بر تمدن نوین اسلامی با چه مکانیسم هایی در پی حل مسایل و مشکلات اقتصادی جامعه خواهد بود؟ تحقیق تحلیلی و اسنادی حاضر با پیروی از روش های ترکیبی آینده پژوهی بخصوص روش چشم انداز سازی و آینده نگاری در پی ترسیم ویژگی ها و ابعاد الگوی اقتصاد سیاسی مطلوب تمدن اسلامی می باشد. وی ادامه داد:شکل گیری اقتصاد سیاسی اسلامی در تمدن آینده اسلامی الزاماتی دارد. از مهمترین آنها توحیدی نمودن فلسفه تعلیم و تربیت, بسط عدالت, تبیین امنیت نوین ملی , اعمال آزادی های اقتصادی, توجه به اقتصاد مردم نهاد و تکافل عامه می باشد. تحقق این الزامات منوط به فعالیت پیش ران های متعددی در چارچوب سیاستگذاری های عمومی و اقتصادی می باشد دکتر بیات با بیان این موضوع که نتیجه نهایی آنها می تواند به شکل گیری تعاملات متمایز اقتصادی و استخراج الگوی اقتصاد سیاسی اسلامی مطلوب تمدن اسلامی منجر شود که ذات آن در توحیدی و جهانی بودن آن می باشد. پنل دوم همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی با ریاست آقای دکتر مجید بزرگمهری دانشیاردانشگاه بین المللی امام خمینی و با سخنرانی آقای دکتر حسین خزائی استادیار پژوهشکده اندیشه اسلامی و دکتر بابایی استادیار دانشگاه خوارزمی برگزار گردید. آقای دکتر خزائی صحبت خود را با مطرح کردن بحث مبانی آینده پژوهی تمدن نوین اسلامی شروع نموده و به مباحث هستی‌شناسی اثبات‌گرایی ، معرفت‌شناسی اثبات‌گرایی ،روش‌شناسی اثبات‌گرایی،انسان‌شناسی،اثبات‌گرایی پرداخته و در مورد اقتضائات آینده پژوهی اظهار داشت: می­توان با استفاده از اصل استقرا، از این مشاهدات به قوانین اجتماعی دست پیدا کرد، و با استفاده از آن قوانین آینده را پیش­بینی  کرد. وی افزود: مراحل و رابطه مبانی وآینده‌پژوهی را نیز به شرح ذیل دسته بندی کردند.تشخیص مبانی (مبانی فلسفی آینده نگری، )،تبیین رویکردهای (رویکرد تکلیف گرا،و...)،تحلیل نظام مند به منظور گمانه زنی در خصوص آینده،سنت ها و قوانین تبدیل ناپذیر و تجویزهای آینده نگرانه،( تجویزهای سلبی و ایجابی ،اختصاصی ) و ی پیشنهادهایی مبتنی بر مبانی آینده پژوهی تمدن نوین اسلامی  را شامل شناسایی هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی مبتنی بر آموزه های دینی ( قرآن و روایات)،انضمامی کردن هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی در آینده پژوهی تمدن نوین اسلامی و تدوین اقتضائات هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی آینده پژوهی مبتنی بر آموزه های دینی عنوان کرد. در ادامه آقای دکتر بزرگمهری دانشیار دانشگاه بن المللی امام خمینی (ره ) نیز با مطرح کردن این مطلب که بررسی نقش سازمان بین المللی اسلامی در تحقق زمینه های تمدن نوین اسلامی بسیار مهم و کلیدی محسوب می شود. یک سازمان بین المللی فعال ، بستر در هم تنیده شدن لایه های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ملل را فراهم کرده و بدین سان بستر تحقق یک تمدن تنومند و متمایز را مهیا می سازد. وی افزود: سازمان همکار ی اسلامی دومین سازمان بین‌المللی بین دولتی پس از سازمان ملل متحد با عضویت 57 کشور اسلامی در گستره بیش از چهار قاره جهان است. این سازمان می کوشد به عنوان صدای جمعی جهان اسلام تلقی شده و تضمینی برای حفاظت و حمایت از منافع جهان اسلام در زمینه ترویج صلح بین‌المللی و هماهنگی میان کشورهای مختلف جهان محسوب گردد. اگرچه تاسیس این سازمان بیشتر تحت تاثیر مولفه های سیاسی و بین المللی بوده است لیکن سازمان دارای تشکیلات متعدد در حوزه های فرهنگی، علمی ، حقوقی و اقتصادی است و همکاری میان کشورهای اسلامی در حوزه های مذکور را هدف اصلی خود می داند. ایجاد یک هویت واحد اسلامی در جهان امروز از جمله اهداف این سازمان تلقی می شود. در بند دو منشور سازمان ،"ارتقاء همبستگی اسلامی میان کشورهای عضو" و"حمایت از همکاری میان کشورهای عضو در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، علمی" از اهداف سازمان اعلام شده است. وی ادامه داد:مشکلات ساختاری و اجرایی عدیده ای، تحقق اهداف مذکور را تحت شعاع قرار داده است. به رغم محوریت دیانت اسلام در گردهم آمدن دولتهای عضو، تفاوت های چشمگیر در تفسیر از اسلام و وجود منافع متفاوت مانع تحقق اهداف فوق بوده است. آیا این تنوع دیدگاه ها زمینه غنای تمدن اسلامی در آینده خواهد بود و یا اساسا مانع حرکت برای احیاء فضای تمدنی اسلام خواهد شد. دکتر بزرگمهری مولفه های مهم شکل گیری یک تمدن تاثیر گذارجهانی در بحث خود مطرح نموده و بیان داشت: با تکیه بر اسناد و گزارش ها، فعالیت های سازمان همکاری اسلامی ارزیابی شده و امکان حرکت آن برای احیاء تمدن اسلامی به عنوان یک پیشران، در شرایط فعلی نظام جهانی بررسی می گردد. در پایان پنل دوم همایش، آقای دکتر بابایی از نقش و تاثیر رسانه ها در حرکت به سوی تحقق تمدن نوین اسلامی سخن گفته و  تبیین این مسئله که به طور مشخص "رسانه ها در زمینه سازی، پیشبرد و ظهور"تمدن نوین اسلامی"چه کارکردهایی می توانند ایفا کنند؟" را تشری کرد. دکتر بابابی با بیان اینکه مهمترین مسائل قابل طرح شامل ضرورت برنامه ریزی و اقدام رسانه ای در دو سطح است: 1-در سطح محتوا؛ " گفتمان سازی": در دو لایه درون مرزی ( برای مخاطب داخلی ) و فرامرزی (برای مخاطب بیرونی ) بر اساس شاخص هایی در تراز تمدن نوین اسلامی (با تکنیک هایی مثل انگاره سازی، تعیین دستور کار، مدیریت افکار عمومی درون و برون مرزی 2- در سطح ساختار؛" ایجاد کمپین رسانه ای فراگیر": باراهبردهایی چون پیشتازی در فناوری های رسانه ای، حرکت به سوی مشارکت موثر در جریان سازی فکری – فرهنگی منطقه ای و فرامنطقه ای، ایفای نقش موثر هم در تولید و هم در تبادل اطلاعات، معرفی و تبیین مولفه های تمدن نوین اسلامی دارد. در پایان همایش آینده نگاری تمدن اسلامی آقای دکتر قاسمی رئیس کمیسیون آینده پژوهی و آینده نگاری تمدن نوین اسلامی با بیان این موضوع که. در این دوره، تمدن غربی تمدن مسلط در جهان شناخته شد، اما با بحران هایی بنیادی روبرو گردید. بحرانهای اخلاقی و معنوی، بحران های زیست محیطی، و بحران های اجتماعی، نمونه ای از این بحرانهاست که بسیاری آنها را نشانه آغاز دوره افول تمدن غربی می دانند. از طرف دیگر تمدن اسلامی که تا قبل از رنسانس در اوج بود با ظهور تمدن غربی رو به افول نهاد، اما در قرن بیستم با آغاز بیداری اسلامی، تلاش برای احیاء عصر طلایی تمدن اسلامی آغاز شد. نتیجه این وضعیت شکل گیری رقابت سنگین تمدنی بین غرب و اسلام است. غرب تلاش می کند وضع موجود و موقعیت مسلط خود را حفظ کند. در مقابل طرفداران احیاء تمدن اسلامی سعی می کنند وضع موجود تغییر یابد و موقعیتی مسلط برای تمدن اسلامی ایجاد شود. آنچه می تواند در شکل گیری موقعیت آینده تمدنها موثر باشد چگونگی مواجهه هریک از آنها با بحرانهای بنیادی ناشی از تسلط تمدن غربی و راهکارهایی است که برای عبور از آنها ارائه می دهند. وی  ادامه داد:با رقابتی که در وضع موجود بین تمدن غربی و تمدن اسلامی وجود دارد، آنها می کوشند در چارچوب دیدگاهها و رهیافت های خود راه غلبه بر بحران ها را ارائه و بر اساس آن با معرفی خود به عنوان راه سعادت و نجات بشر وضعیت مسلط و آینده مطلوب را برای خود رقم بزنندو با توجه به رقابت ها و با توجه به آنکه عوامل مختلف در شکل گیری وضعیت آینده تمدنها موثرند آینده های مختلفی برای تمدن نوین اسلامی قابل تصور است. بنابر این پرسشی که مطرح شود این است که "با توجه به رقابت بین دو حوزه تمدنی اسلام و غرب، تمدن نوین اسلامی با چه وضعیتها و سناریوهایی رو برو خواهد شد؟". دکتر قاسمی در پایان وضعیت آینده تمدن غرب و تمدن اسلامی را تبیین نموده و در چارچوب روش های آینده پژوهی وضعیت ها و سناریوهای احتمالی پیش روی تمدن نوین اسلامی را ارائه و سناریوی مطلوب را معرفی کردند.