سومین نشست تخصصی پژوهشکده آینده پژوهی با عنوان “آینده نگاری راهبردی در برنامه ریزی و توسعه منطقه ای”در دانشگاه برگزار شد

دکتر زالی دانشیار دانشگاه گیلان در این نشست تخصصی هدف از طرح بحث خود را معرفی کاربرد رویکرد آینده پژوهی و تکنیک های مرتبط با آن در حوزه برنامه ریزی ملی و منطقه ای دانست و مصداق آن را طرح های آمایش ملی و منطقه ای عنوان نمود. دکتر زالی بحث خود را در باره آینده نگاری راهبردی در سه بخش مطرح کرد: -بخش اول مبانی برنامه ریزی توسعه، بخش دوم آینده پژوهی وآمایش سرزمین و بخش سوم نقشه راه آینده. عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان در تبیین مبانی برنامه ریزی توسعه گفت: برای کاربرد آینده نگاری راهبردی در برنامه ریزی و توسعه، باید ابتدا منظور از توسعه را بیان کرد یعنی باید گفت منظور از توسعه چه نوع توسعه ای است؛ توسعه ی اقتصادی یا اجتماعی، توسعه فرهنگی یا توسعه ی منطقه ای، توسعه محلی یا پایدار، توسعه انسانی یا علمی. دکتر زالی سه عنصر مشترک مورد توجه در مفاهیم توسعه را انسان، فعالیت، و فضا دانست. ولی گفت در اواخر قرن ۱۹ رویکرهای رشد اقتصادی مورد توجه بود و بیشتر فضای فعالیت مهم بود و انسان نقش آفرین نبوده است. ارزش اصلی سودآوری بنگاه ها بوده که باعث ایجاد تمرکز جمعیت شده است و موجب به وجودآمدن قطب های ناحیه ای گردیده است. در قرن بیستم هم ارزش های انسانی مطرح نبود، از دهه های اخیر رویکرد آمایش سرزمین مورد توجه قرار گرفته و وظیفه این آمایش سرزمین این بود که این سه مؤلفه را مرتبط با یکدیگر برای توسعه در نظر بگیرد. لذا آمایش سرزمین در پی ایجاد تعادل بین انسان، فضا و فعالیت است. وی افزود: روش ما در فرایندهای کلی برنامه ریزی ۱-روش های مبنی بر پیش بینی (یافتن آنچه می خواهد اتفاق بیافتد) ۲-روش های مبتنی بر آینده نگاری (ساختن آنچه که می خواهیم اتفاق بیافتد) است و پارادایم های مربوط به این روش ها، پارادایم هنجاری و پارادایم اکتشافی است. در کشور ما روش پیش بینی به کار می رود، نگاه جمعیت محور است اول جمعیت را در نظر می گیریم بعد برنا مه طراحی می کنیم. این نوع برنامه ریزی سنتی است به این نحو که مرحله ی اول شناخت وضع موجود است مرحله ی دوم تعیین اهداف کلی، و مرحله سوم تعیین اهداف مرئی، و مرحله ی بعدی ارائه ی راه حل ها و گزینش راه حل بهینه و مرحله ی آخر اجرا است. دکتر زالی بیان کرد: در سند چشم انداز توسعه ی ملی، رویکرد هر یک از استان ها مشخص شده است برای مثال رویکرد استان گیلان، گردشگری، بازرگانی و کشاورزی است لذا این استان نباید در پی صنعتی شدن باشد و باید زمین های کشاورزی حفظ شود و اقداماتی که کشاورزی را آسیب می زند منع گردد. وی اظهار کرد: برای رسیدن به چشم انداز توسعه ملی سالیان سال باید کار کنیم و آنچه تصویب شده در چارچوب برنامه های توسعه اجرایی شود تا به اهداف چشم انداز برسیم آن برسیم. سخنران نشست تخصصی پژوهشکده آینده پژوهی در بیان اینکه آینده پژوهی چه کمکی به برنامه ریزی ملی و منطقه ای می کند گفت: Heart land (خاورمیانه در مرکزجهان قرار دارد)هرکس به این قلب جهان مسلط باشد دنیا مال اوست زیرا بر منابع انرژی موجود در خاورمیانه تسلط دارد، ما باید تکلیف خود را با همسایگان لایه ی اول و دوم کشورمان مشخص کنیم اگر قرار است با ترکیه رابطه ی سیاسی داشته باشیم بهتر است رابطه ی اقتصادی هم وجود داشته باشد. برای رشد کشورمان بهتر است با کشورهای در حال توسعه ارتباط برقرار کنیم زیرا ارتباط کشورهای توسعه یافته با کشور در حال توسعه بیشتر جنبه ی استعماری دارد. این استاد دانشگاه ادامه داد: ایران در منطقه ای قرار دارد که ۳۰% اورانیوم، منابع عظیم ذغال سنگ، ۷۰%نفت، ۴۰% گاز در این منطقه است ولی درعین حال با بحران های زیست محیطی چون پیش روی کویر و مشکل کمبود آب برخوردار است؛ ایران می تواند به سه شکل با کشورهای منطقه ارتباط داشته باشد۱-محوریت یک اتحادیه اقتصاد منطقه ای ۲-وابستگی بین کشور و منطقه ۳-وابستگی منطقه به ایران. وی در پایان چالش های ملی را اینگونه بیان کرد: نیم قرن است برنامه ریزی ملی انجام گرفته است ولی ما با مشکل عدم تعادل در توزیع جمعیت، امکانات و فعالیت ها روبرو هستیم و این عدم تعادل ها با نگاه آمایشی در تضادند، مهاجرت و جابجایی جمعیت به دلیل این عدم توازن روز افزون است زیرا امکانات در شهرهای خاص متمرکز هستند و مردم برای استفاده از این امکانات مجبور به مهاجرت می شوند، برای از بین بردن این مشکلات باید توسعه ی درون زا داشته باشیم یعنی تک محصولی و تکیه بر نفت نداشته باشیم. دکتر زالی گفت از نظر من راهبرد ایران برای توسعه باید راهبرد درون زای درون گرای برون نگر باشد؛ تا علاوه بر تامین نیازهای خود نیازهای منطقه راهم تامین کند. یادآوری می شود نشست تخصصی بعدی پژوهشکده آینده پژوهی دانشگاه با عنوان شناخت آینده: امکان یا امتناع روز دو شنبه 93/9/3 در تالار اجتماعات این پژوهشکده برگزار می شود.